Thăm lăng Tam công Đại vương, nghĩ về nhà Triệu

Lăng này nằm trên đất làng Đồng Đoài, xã Đại Đồng Thành, Thuận Thành, Bắc Ninh. Ngay dưới chân đê sông Đuống, ngoài cánh bãi. Đi qua đây nhiều lần, nhìn thấy một cái lăng nhỏ, khiêm tốn nằm nép dưới những tán cây um tùm nên đã định ghé thăm tìm hiểu, nhưng mãi đến hôm nay nhân một buổi chiều rỗi rãi tôi mới đi xe máy tới được…

Lăng Tam công Đại vương là nơi chôn cất của ba vị nhân thần được thờ làm thành hoàng của ba làng: Đồng Đông, Đồng Đoài và Đồng Văn. Xưa hình như có tên gọi chung là Đại Đồng Trang, nay là xã Đại Đồng Thành. Bia trong lăng còn ghi rõ tên tuổi các ngài:

-Vị đệ nhất: Đồng Sức, được phong là Anh nghị Linh thông Đại vương.

-Vị đệ nhị: Đồng Dạ, được phong là Chính trực Linh ứng Đại vương.

-Vị đệ tam: Thập Lang, được phong là Phù vận Cảm ứng Đại vương.

Tam Công: Văn vũ toàn tài, giúp dân cứu  nước, đánh tan giặc Hán Vũ Đế, bái lạy tiên tổ, anh linh hiển thánh.

Cư dân Đại Đồng Trang dựng lăng Tam Biểu, lập đình phụng thờ.

Chuẩn y xã Đại Đồng Trang phụng thờ.

(Sắc phong của Triệu Ai Vương năm Kỷ Tỵ, 112 trước Công nguyên)

Theo như thần phả thần tích còn truyền lại thì ba vị này đồng sinh (cùng sinh) ngày 15/8/137 (Giáp Thìn) trước Công nguyên. Đồng hóa (cùng mất) ngày mùng 2 /12/ 112 (Kỷ Tỵ) trước Công nguyên.

Ngẫm thấy nhiều cái lạ. “Đồng sinh”- sinh cùng ngày, rất có thể là anh em sinh ba, nhưng cũng có thể là cùng làng cùng ngày sinh. Họ cùng đi đánh giặc Hán thời Triệu rồi hy sinh cùng ngày, “Đồng hóa”. Điều này thì dễ dàng xảy ra, chiến trận ngày xưa lao lên đối mặt toàn đao kiếm mà. Có chăng cái tên vùng đất “Đại Đồng” xuất phát từ tích này chăng?

 Nhà Triệu trong lịch sử nước ta vẫn có nhiều tranh cãi. Với các sử gia từ thế kỷ 18 trở về trước, họ coi nhà Triệu mà mở đầu là Triệu Đà- Triệu Vũ Đế là một triều đại chính thống của người Việt. chả thế trong Đại Cáo Bình Ngô, Ức Trai tiên sinh đã viết:

“Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền tự chủ

Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên hùng cứ mỗi phương…”

Nhà Triệu tồn tại trong lịch sử khoảng gần 100 năm với 5 đời vua. Mở đầu là Triệu Vũ Đế- Triệu Đà, người đã đánh bại Thục Phán An Dương Vương nước Âu Lạc ở thành Cổ Loa, với câu chuyện tình sử bi thảm Mỵ Châu- Trọng Thủy. Truyền thuyết thì sau khi chiếm Cổ Loa, nhưng để mất người đẹp Mỵ Châu nên Trọng Thủy đã nhảy xuống giếng Ngọc tự vẫn. Trong thực tế lịch sử chỉ chép, Trọng Thủy mất sớm nên con của ông, tức là cháu của Triệu Đà mới kế nghiệp ông làm vua thứ hai: Triệu Văn Đế. Vua thứ ba, Triệu Minh Đế đi làm con tin bên Tràng An của nhà Hán đã lấy thêm bà vợ nữa, bà này có tên trong sử là Cù Thái Hậu, đẻ ra Triệu Ai Vương. Khi Triệu Minh Vương về nước lên ngôi, lập con Cù Thái Hậu làm thế tử rồi sau làm vua chứ không lập con bà cả người Việt là Triệu Thuật Đế nên dẫn đến chuyện Ai Vương lên làm vua có từ 113-112 đã bị Tể tướng Lữ Gia đem quân giết cả hai mẹ con để đưa Triệu Thuật Vương, vốn là con cả của Minh Vương lên ngôi. Lần này Hán Vũ Đế lại đem quân sang đánh, bắt giết được cả Lữ Gia lẫn Triệu Thuật Vương, nước ta rơi vào đêm dài Bắc thuộc ngàn năm cho đến tận thế kỷ thứ 10 khi Đinh Tiên Hoàng đế dựng cờ, mới lấy lại được nền tự chủ…

Nay câu chuyện tranh luận nhà Triệu là chính thống hay không chính thống trong lịch sử nước Việt vẫn chưa ngã ngũ.

Nhưng câu chuyện Tam công Đại vương trên Đại Đồng Trang (xã Đại Đồng Thành ngày nay) đi đánh giặc Hán (thời Hán Vũ Đế trị vì) rồi hy sinh xảy ra trong thời Triệu Ai Vương cầm quyền, nói lên khá nhiều điều. Dù Triệu Ai Vương dòng dõi cụ 4 đời (Triệu Đà) và mẹ là người Trung Quốc, lại đẻ ở Tràng An. Nhưng khi về đất Việt lên ngôi, Triệu Ai Vương cũng vẫn không muốn thần phục nhà Hán, muốn tự mình hùng cứ một phương. Có lẽ là do khí thiêng sông núi nước Nam mà ra: hầu như bất cứ ai một khi đến ở đất này đều chỉ muốn xây nền tự chủ, hùng cứ một phương chứ không muốn phụ thuộc phương Bắc nữa. Chuyện Nhâm Ngao trước đó, rồi Sĩ Nhiếp sau này cũng vậy. Có lẽ bài thơ thần của Lý Thường Kiệt đã khái quát đủ:

                         “Nam quốc sơn hà nam đế cư

                           Tiệt nhiên định phận tại thiên thư

                           Như hà nghịch nỗ lai  xâm phạm

                            Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư.”

Sách Trời đã định thế rồi. Thiên mệnh là thế. Chỉ tiếc sự tranh giành quyền lực nội bộ trong triều đình nhà Triệu đã dẫn đến suy yếu, và thành ra thời cơ thuận lợi cho Hán Vũ Đế hạ sát tất cả.

Nhưng dù sao thì Triệu Ai Vương chỉ trong hai năm làm vua ngắn ngủi, cũng lưu lại được dấu tích của mình bằng sắc phong cho những người con của Đại Đồng Trang xưa, nay là xã Đại Đồng thuộc Thuận Thành, Bắc Ninh mỹ tự : “TAM CÔNG ĐẠI VƯƠNG”

Một lúc nào đó rỗi rãi, trên đường thiên lý mời bạn ghé thăm lăng. Tuy bé nhỏ khiêm nhường nhưng vẫn hương khói từ ngàn năm không dứt, nằm giữa một miền quê đồng bãi xanh ngát ngô rau, chẳng phải cũng đáng công lắm sao.