Helicobacter pylori (sau đây viết tắt là Hp) là vi khuẩn thuộc nhóm Gram âm, sinh sống chủ yếu ở lớp nhày của niêm mạc dạ dày. Ngoài ra chúng còn có ở răng miệng. Và có ở cả phân người.
Hp là một loại vi khuẩn mới được phát hiện bởi hai nhà khoa học: R. Warren và B.Marshall người Australia vào năm 1982. Hai ông này sau đó đã được giải Nobel y học cho phát kiến của mình. Sự phát hiện ra Hp trong dạ dày đã dẫn đến một cuộc cách mạng trong y khoa: Bệnh viêm loét dạ dày từ chủ yếu là điều trị ngoại khoa: phẫu thuật cắt bỏ phần viêm loét, sang chủ yếu là điều trị nội khoa: dùng thuốc kháng sinh, thuốc giảm tiết dịch phối hợp làm lành ổ loét.
Hp không phải là nguyên nhân gây ra loét dạ dày.
Loét dạ dày do khá nhiều nguyên nhân. Có thể do thức ăn. Nhưng đặc biệt là yếu tố stress thần kinh làm dịch vị dạ dày tăng tiết lên đột ngột bất thường, mà a xít trong dạ dày chính là HCL, tiết ra nhiều quá, lớp chất nhày bảo vệ niêm mạc không kịp tiết ra đủ chất bảo vệ thế là lượng a xít dư kia gây nên loét. Hp có sẵn trong niêm mạc dạ dày xâm nhập vết loét, tiết ra một số chất làm cho vết loét không lành được, dẫn đến đau dạ dày kinh niên. Thế cho nên một khi bị viêm loét dạ dày mà có viêm nhiễm Hp thì dứt khoát phải sử dụng kháng sinh để điều trị mới có cơ khỏi bệnh. Còn với những trường hợp loét dạ dày lành tính không có Hp thì chỉ cần cho thuốc kháng a xít và điều chỉnh chế độ ăn nghỉ sinh hoạt một thời gian là khỏi bệnh.
Như chúng ta đã biết, độ pH trong dạ dày là từ 1-3, nghĩa là a xít rất cao, cao tới mức đó là có thể ăn mòn cả sắt! Thế mà ông bạn Hp vẫn sống khỏe, yên ổn cư trú trong đó từ năm này qua năm khác. Cho nên mới thấy là độc lực của vi khuẩn này cực mạnh! Để tiêu diệt được nó cần sự phối hợp của nhiều kháng sinh thuộc các nhóm khác nhau: Ví dụ công thức phối hợp tiêu diệt Hp đầu tiên (gọi là công thức 1)do R.Warren và B.Marshall đưa ra gồm 3 kháng sinh: Metronidazol+ Tetraxyclin+ Amoxycyclin, thêm một muối Bismut hỗ trợ bao che vết loét và kèm theo một thuốc giảm tiết a xít dịch vị để ổ loét chóng lành. Tất nhiên cho đến nay không thày thuốc nào còn kê đơn cho bệnh nhân công thức này, bởi ông bạn Hp ranh mãnh kia đã kháng được các thuốc của công thức 1! Giờ đây các thày thuốc đã đưa ra công thức phối hợp thuốc trị viêm loét dạ dày có Hp thế hệ 4, thế hệ 5 rồi, đảm bảo Hp kiểu gì cũng bị tiêu diệt!
Hp có phải là nguyên nhân gây ra bệnh ung thư dạ dày không?
Nói một cách chính xác là cho tới giờ chưa có một nghiên cứu khoa học nào chứng minh con đường bệnh sinh từ Hp cho đến ung thư dạ dày! Mà mới chỉ hoàn toàn là phỏng đoán căn cứ từ các con số ở bảng thống kê: Người ta nhận thấy rất nhiều bệnh nhân ung thư dạ dày có tiền sử là viêm loét dạ dày lâu năm nhiễm Hp. Thế nhưng ngược lại cũng có bệnh nhân ung thư dạ dày mà chả liên quan gì đến Hp cả! Vậy thì đâu là chân lý khoa học? Cái này vẫn đang đợi các nhà khoa học chuyên sâu nghiên cứu và công bố sau. Thế nhưng với các thầy thuốc thực hành, luôn theo phương châm phòng bệnh hơn chữa bệnh, cứ viêm loét dạ dày mà dương tính với Hp là sử dụng công thức phối hợp kháng sinh ngay, không nói nhiều. Thì đã nói phòng hơn chống mà lại!
Có một thông tin này về Hp các bạn cũng cần biết: Có đến 50% số người trên thế giới này có Hp trong người! Thế nhưng đa số là không có biểu hiện viêm nhiễm gì - khoảng 80%! Vi khuẩn Hp vẫn chung sống hòa bình với chúng ta trong lớp nhày của niêm mạc dạ dày! Các nhà khoa học cho rằng Hp có một vai trò nào đó trong hệ tiêu hóa. Những chất do chúng tiết ra có tác dụng với sự chuyển hóa và thậm chí còn có ích trong việc hạn chế một số chứng bệnh như dị ứng chẳng hạn... Bởi thế cho nên nếu bạn Hp dương tính mà không bị viêm loét dạ dày thì kệ nó đi! Nó đang chung sống hòa bình như muôn ngàn ức triệu con vi khuẩn khác vốn có đầy trong cơ thể ta thì tính làm gì? Chạm vào không cẩn thận sinh chuyện khác, mệt hơn!
Đối với người Việt tỷ lệ có Hp trong người thường cao hơn thế giới!
Bởi đường lây nhiễm của Hp là chủ yếu từ miệng- thật đúng là các cụ dạy cấm có sai bao giờ: bệnh tòng nhập khẩu, bệnh từ miệng mà vào! Thói quen ăn uống dùng đũa, dùng chung bát canh, rau, nước chấm... đã dẫn đến lây nhiễm cho nhau. Ngoài ra thói quen khi đi vệ sinh xong không rửa tay của một bộ phận dân cư cũng là nguyên nhân, bởi Hp có cả trong phân. Cũng không thể không kể đến một đường lây nhiễm khác là ngay tại các cơ sở y tế: Tại các phòng nội soi dạ dày chỉ cần thao tác sát trùng dụng cụ không đúng quy trình, không đảm bảo là Hp đã có thể lây từ người nọ sang người kia rồi.
Trong bài trước, viết về bệnh viêm loét dạ dày trước, tôi đã từng nói khá kỹ về vai trò của vi khuẩn Helicobacter pylori- Hp. Thế nhưng dịp gần đây trên các phương tiện thông tin đại chúng xuất hiện khá nhiều thông tin, quảng cáo về các loại dược liệu, thực phẩm có thể trị được Hp. Nhiều bài báo có tính chất vừa quảng cáo trá hình lại vừa như dọa dẫm khiến cho người đọc hiểu lầm rằng, cứ có Hp là ung thư dạ dày, cứ dương tính với Hp là phải điều trị ngay... Và đây, các sản phẩm trị Hp...Thật là phản khoa học, láo toét! Thực ra là họ: người quảng cáo và các báo đăng bài đã vi phạm pháp luật nghiêm trọng, cấm quảng cáo thuốc chữa bệnh dưới mọi hình thức! Nhưng trong khi đợi các cơ quan chức năng xử lý vấn đề này các bạn hãy tỉnh táo khi tiếp nhận thông tin. Và với tư cách của một dược sĩ, một lần nữa xin nhắc lại các bạn của tôi là, không có bất cứ sản phẩm thuộc hàng thảo dược như nghệ, tỏi, gừng... hay thực phẩm chức năng nào đó như họ quảng cáo có thể tiêu diệt được Hp!